Chào mừng các em học sinh đến với bài học về Dạng 1: Phân loại dữ liệu, thuộc Chủ đề 11 của chương trình Ôn hè Toán 6. Bài học này sẽ giúp các em nắm vững kiến thức cơ bản về cách phân loại dữ liệu, một kỹ năng quan trọng trong toán học và cuộc sống.
Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu các khái niệm, ví dụ minh họa và bài tập thực hành để hiểu rõ hơn về chủ đề này.
I. Thu thập dữ liệu - Những thông tin thu thập được như: số, chữ, hình ảnh,… được gọi là dữ liệu. Dữ liệu dưới dạng số được gọi là số liệu.
I. Thu thập dữ liệu
- Những thông tin thu thập được như: số, chữ, hình ảnh,… được gọi là dữ liệu. Dữ liệu dưới dạng số được gọi là số liệu.
- Số liệu là một loại dữ liệu nhưng dữ liệu chưa chắc là số liệu.
- Các cách thu thập dữ liệu: Quan sát, lập phiếu điều tra (phiếu hỏi), thu thập từ những nguồn có sẵn (sách, báo, trang web,…)
Có nhiều cách để thu thập dữ liệu như quan sát, làm thí nghiệm, lập phiếu hỏi,... hay thu thập từ những nguồn có sẵn như sách báo, trang web,...
Sau khi thu thập, tổ chức, phân loại, biểu diễn dữ liệu bằng bảng hoặc biểu đồ, ta cần phân tích và xử lí các dữ liệu đó để tìm ra các thông tin hữu ích và rút ra kết luận.
II. Phân loại dữ liệu
1. Khái niệm
- Phân loại dữ liệu là ta đi sắp xếp các thông tin theo những tiêu chí nhất định.
2. Ví dụ
Hình dưới đây là các bình ga của một cửa hàng đang bán.
a) Cửa hàng đang bán tất cả bao nhiêu bình ga?
b) Cửa hàng bán mấy loại bình ga?
Hãy cho biết số lượng bình ga mỗi loại.
Giải:
a) Cửa hàng bán tất cả 8 bình ga.
b) Quan sát hình ta thấy các bình ga có hai màu vàng và hồng.
Có hai kích thước: lớn và nhỏ
Nếu lấy tiêu chí là kích thước thì có hai loại ga là:
- Bình cỡ nhỏ: 6 bình
- Bình vỡ lớn: 2 bình
Nếu lấy tiêu chí là màu sắc để phân loại thì có 2 loại bình là:
- Màu hồng: 6 bình
- Màu vàng: 2 bình.
III. Tính hợp lí của dữ liệu
- Để đánh giá tính hợp lí của dữ liệu, ta cần đưa ra các tiêu chí đánh giá, chẳng hạn như dữ liệu phải:
+ Đúng định dạng: Họ và tên phải là chữ, số tuổi phải là số, email thì phải có kí hiệu @,…
+ Nằm trong phạm vi dự kiến: Số người thì phải là số tự nhiên, cân nặng của người Việt Nam thì phải dưới 200kg, số tuổi của người nguyên dương,…
Ví dụ:
Danh sách đội học sinh dự thi văn nghệ của lớp 6A được ghi lại trong bảng sau:
STT | Họ và tên |
1 | Hoàng Thu Trang |
2 | Đỗ Ngọc Hà |
3 | Phạm Văn Vũ |
4 | 0384888586 |
5 | Trần Nhật Minh |
6 | Nguyễn Minh Trí |
Dữ liệu không hợp lí ở đây là 0384888586 trong cột Họ và tên vì đây không phải là tên người.
Bài 1:
Lan đun nước và đo nhiệt độ của nước tại một số thời điểm sau khi bắt đầu đun được kết quả như sau:
Số phút sau khi bắt đầu đun | \(5\) | \(6\) | \(7\) | \(8\) | \(9\) | \(10\) | \(11\) |
Nhiệt độ \(\left( {{}^0C} \right)\) | \(41\) | \(76\) | \(85\) | \(94\) | \(97\) | \(100\) | \(104\) |
a) Lan đã thu được dữ liệu trên bằng cách nào: quan sát, làm thí nghiệm hay lập bảng hỏi?
b) Tìm các giá trị không hợp lí (nếu có) trong dữ liệu về nhiệt độ của nước mà Lan đo được. Giải thích.
Bài 2:
Đoạn sau được trích từ Thời báo tài chính Việt Nam số ra ngày \(26 - 5 - 2020\):
"Căn cứ báo cáo nhanh của Văn phòng Bộ Công An và Cục Hàng hải Việt Nam, trong tháng \(5 - 2020\) (từ ngày đến \(14 - 5 - 2020\)), toàn quốc xảy ra \(998\) vụ tai nạn giao thông, làm chết \(529\) người và làm bị thương \(660\) người. So với tháng cùng kì năm \(2019\) thì tháng \(5 - 2020\) đã giảm \(328\) vụ, giảm \(29\) người tử vong, giảm \(415\) người bị thương."
Hãy liệt kê số vụ tai nạn giao thông, số người tử vong, số người bị thương trong tháng \(5 - 2019\) trên toàn quốc.
Lời giải chi tiết:
Bài 1:
Lan đun nước và đo nhiệt độ của nước tại một số thời điểm sau khi bắt đầu đun được kết quả như sau:
Số phút sau khi bắt đầu đun | \(5\) | \(6\) | \(7\) | \(8\) | \(9\) | \(10\) | \(11\) |
Nhiệt độ \(\left( {{}^0C} \right)\) | \(41\) | \(76\) | \(85\) | \(94\) | \(97\) | \(100\) | \(104\) |
a) Lan đã thu được dữ liệu trên bằng cách nào: quan sát, làm thí nghiệm hay lập bảng hỏi?
b) Tìm các giá trị không hợp lí (nếu có) trong dữ liệu về nhiệt độ của nước mà Lan đo được. Giải thích.
Phương pháp
a) Xác định phương pháp để thu thập dữ liệu bài toán.
b) Phân loại những khả năng nhiệt độ phù hợp của nước. Kiểm tra tính hợp lí về nhiệt độ của nước.
Lời giải
a) Lan đã làm thí nghiệm để thu được dữ liệu.
b) Giá trị \(104\) là giá trị không hợp lí vì ở điều kiện bình thường nước sôi ở \(100\) độ \(C\) và sẽ bay hơi.
Bài 2:
Đoạn sau được trích từ Thời báo tài chính Việt Nam số ra ngày \(26 - 5 - 2020\):
"Căn cứ báo cáo nhanh của Văn phòng Bộ Công An và Cục Hàng hải Việt Nam, trong tháng \(5 - 2020\) (từ ngày đến \(14 - 5 - 2020\)), toàn quốc xảy ra \(998\) vụ tai nạn giao thông, làm chết \(529\) người và làm bị thương \(660\) người. So với tháng cùng kì năm \(2019\) thì tháng \(5 - 2020\) đã giảm \(328\) vụ, giảm \(29\) người tử vong, giảm \(415\) người bị thương."
Hãy liệt kê số vụ tai nạn giao thông, số người tử vong, số người bị thương trong tháng \(5 - 2019\) trên toàn quốc.
Phương pháp
+ Phân tích dữ liệu trong đoạn trích (Số vụ tai nạn trong tháng \(5 - 2020\))
+ Xác định mỗi quan hệ của từ dữ liệu trong tháng \(5 - 2020\) với tháng \(5 - 2019\).
+ Tính toán tìm số vụ tai nạn giao thông, số người tử vong, số người bị thương trong tháng \(5 - 2019\) trên toàn quốc.
Lời giải
Trong tháng \(5 - 2019\):
Số vụ tai nạn giao thông là: \(998 + 328 = 1\,326\)(vụ)
Số người tử vong là: \(529 + 29 = 558\) (người)
Số người bị thương là: \(660 + 415 = 1075\)(người)
I. Thu thập dữ liệu
- Những thông tin thu thập được như: số, chữ, hình ảnh,… được gọi là dữ liệu. Dữ liệu dưới dạng số được gọi là số liệu.
- Số liệu là một loại dữ liệu nhưng dữ liệu chưa chắc là số liệu.
- Các cách thu thập dữ liệu: Quan sát, lập phiếu điều tra (phiếu hỏi), thu thập từ những nguồn có sẵn (sách, báo, trang web,…)
Có nhiều cách để thu thập dữ liệu như quan sát, làm thí nghiệm, lập phiếu hỏi,... hay thu thập từ những nguồn có sẵn như sách báo, trang web,...
Sau khi thu thập, tổ chức, phân loại, biểu diễn dữ liệu bằng bảng hoặc biểu đồ, ta cần phân tích và xử lí các dữ liệu đó để tìm ra các thông tin hữu ích và rút ra kết luận.
II. Phân loại dữ liệu
1. Khái niệm
- Phân loại dữ liệu là ta đi sắp xếp các thông tin theo những tiêu chí nhất định.
2. Ví dụ
Hình dưới đây là các bình ga của một cửa hàng đang bán.
a) Cửa hàng đang bán tất cả bao nhiêu bình ga?
b) Cửa hàng bán mấy loại bình ga?
Hãy cho biết số lượng bình ga mỗi loại.
Giải:
a) Cửa hàng bán tất cả 8 bình ga.
b) Quan sát hình ta thấy các bình ga có hai màu vàng và hồng.
Có hai kích thước: lớn và nhỏ
Nếu lấy tiêu chí là kích thước thì có hai loại ga là:
- Bình cỡ nhỏ: 6 bình
- Bình vỡ lớn: 2 bình
Nếu lấy tiêu chí là màu sắc để phân loại thì có 2 loại bình là:
- Màu hồng: 6 bình
- Màu vàng: 2 bình.
III. Tính hợp lí của dữ liệu
- Để đánh giá tính hợp lí của dữ liệu, ta cần đưa ra các tiêu chí đánh giá, chẳng hạn như dữ liệu phải:
+ Đúng định dạng: Họ và tên phải là chữ, số tuổi phải là số, email thì phải có kí hiệu @,…
+ Nằm trong phạm vi dự kiến: Số người thì phải là số tự nhiên, cân nặng của người Việt Nam thì phải dưới 200kg, số tuổi của người nguyên dương,…
Ví dụ:
Danh sách đội học sinh dự thi văn nghệ của lớp 6A được ghi lại trong bảng sau:
STT | Họ và tên |
1 | Hoàng Thu Trang |
2 | Đỗ Ngọc Hà |
3 | Phạm Văn Vũ |
4 | 0384888586 |
5 | Trần Nhật Minh |
6 | Nguyễn Minh Trí |
Dữ liệu không hợp lí ở đây là 0384888586 trong cột Họ và tên vì đây không phải là tên người.
Bài 1:
Lan đun nước và đo nhiệt độ của nước tại một số thời điểm sau khi bắt đầu đun được kết quả như sau:
Số phút sau khi bắt đầu đun | \(5\) | \(6\) | \(7\) | \(8\) | \(9\) | \(10\) | \(11\) |
Nhiệt độ \(\left( {{}^0C} \right)\) | \(41\) | \(76\) | \(85\) | \(94\) | \(97\) | \(100\) | \(104\) |
a) Lan đã thu được dữ liệu trên bằng cách nào: quan sát, làm thí nghiệm hay lập bảng hỏi?
b) Tìm các giá trị không hợp lí (nếu có) trong dữ liệu về nhiệt độ của nước mà Lan đo được. Giải thích.
Bài 2:
Đoạn sau được trích từ Thời báo tài chính Việt Nam số ra ngày \(26 - 5 - 2020\):
"Căn cứ báo cáo nhanh của Văn phòng Bộ Công An và Cục Hàng hải Việt Nam, trong tháng \(5 - 2020\) (từ ngày đến \(14 - 5 - 2020\)), toàn quốc xảy ra \(998\) vụ tai nạn giao thông, làm chết \(529\) người và làm bị thương \(660\) người. So với tháng cùng kì năm \(2019\) thì tháng \(5 - 2020\) đã giảm \(328\) vụ, giảm \(29\) người tử vong, giảm \(415\) người bị thương."
Hãy liệt kê số vụ tai nạn giao thông, số người tử vong, số người bị thương trong tháng \(5 - 2019\) trên toàn quốc.
Lời giải chi tiết:
Bài 1:
Lan đun nước và đo nhiệt độ của nước tại một số thời điểm sau khi bắt đầu đun được kết quả như sau:
Số phút sau khi bắt đầu đun | \(5\) | \(6\) | \(7\) | \(8\) | \(9\) | \(10\) | \(11\) |
Nhiệt độ \(\left( {{}^0C} \right)\) | \(41\) | \(76\) | \(85\) | \(94\) | \(97\) | \(100\) | \(104\) |
a) Lan đã thu được dữ liệu trên bằng cách nào: quan sát, làm thí nghiệm hay lập bảng hỏi?
b) Tìm các giá trị không hợp lí (nếu có) trong dữ liệu về nhiệt độ của nước mà Lan đo được. Giải thích.
Phương pháp
a) Xác định phương pháp để thu thập dữ liệu bài toán.
b) Phân loại những khả năng nhiệt độ phù hợp của nước. Kiểm tra tính hợp lí về nhiệt độ của nước.
Lời giải
a) Lan đã làm thí nghiệm để thu được dữ liệu.
b) Giá trị \(104\) là giá trị không hợp lí vì ở điều kiện bình thường nước sôi ở \(100\) độ \(C\) và sẽ bay hơi.
Bài 2:
Đoạn sau được trích từ Thời báo tài chính Việt Nam số ra ngày \(26 - 5 - 2020\):
"Căn cứ báo cáo nhanh của Văn phòng Bộ Công An và Cục Hàng hải Việt Nam, trong tháng \(5 - 2020\) (từ ngày đến \(14 - 5 - 2020\)), toàn quốc xảy ra \(998\) vụ tai nạn giao thông, làm chết \(529\) người và làm bị thương \(660\) người. So với tháng cùng kì năm \(2019\) thì tháng \(5 - 2020\) đã giảm \(328\) vụ, giảm \(29\) người tử vong, giảm \(415\) người bị thương."
Hãy liệt kê số vụ tai nạn giao thông, số người tử vong, số người bị thương trong tháng \(5 - 2019\) trên toàn quốc.
Phương pháp
+ Phân tích dữ liệu trong đoạn trích (Số vụ tai nạn trong tháng \(5 - 2020\))
+ Xác định mỗi quan hệ của từ dữ liệu trong tháng \(5 - 2020\) với tháng \(5 - 2019\).
+ Tính toán tìm số vụ tai nạn giao thông, số người tử vong, số người bị thương trong tháng \(5 - 2019\) trên toàn quốc.
Lời giải
Trong tháng \(5 - 2019\):
Số vụ tai nạn giao thông là: \(998 + 328 = 1\,326\)(vụ)
Số người tử vong là: \(529 + 29 = 558\) (người)
Số người bị thương là: \(660 + 415 = 1075\)(người)
Dạng 1: Phân loại dữ liệu là một trong những chủ đề quan trọng trong chương trình Toán 6, đặc biệt là trong giai đoạn ôn hè để chuẩn bị cho năm học mới. Việc nắm vững kiến thức về phân loại dữ liệu không chỉ giúp học sinh giải quyết các bài toán trong sách giáo khoa mà còn ứng dụng vào thực tế cuộc sống.
Dữ liệu là những thông tin mà chúng ta thu thập được từ thế giới xung quanh. Dữ liệu có thể là số, chữ, hình ảnh, âm thanh,… Phân loại dữ liệu là việc sắp xếp dữ liệu thành các nhóm khác nhau dựa trên một tiêu chí nhất định.
Ví dụ:
Có rất nhiều tiêu chí để phân loại dữ liệu, tùy thuộc vào mục đích của việc phân loại. Một số tiêu chí phổ biến bao gồm:
Ví dụ 1: Phân loại các loại phương tiện giao thông sau: Ô tô, xe máy, xe đạp, tàu hỏa, máy bay.
Có thể phân loại theo các tiêu chí sau:
Ví dụ 2: Phân loại các loại đồ dùng học tập sau: Bút chì, bút mực, thước kẻ, tẩy, sách, vở.
Có thể phân loại theo các tiêu chí sau:
Bài tập 1: Hãy phân loại các loại động vật sau theo môi trường sống: Cá, chim, sư tử, voi, rắn.
Bài tập 2: Hãy phân loại các loại rau củ quả sau theo màu sắc: Cà chua, cà rốt, rau cải, dưa chuột, cam.
Phân loại dữ liệu có rất nhiều ứng dụng trong thực tế, ví dụ:
Ngoài việc phân loại dữ liệu theo các tiêu chí đơn giản, chúng ta còn có thể phân loại dữ liệu theo các tiêu chí phức tạp hơn, ví dụ như phân loại dữ liệu theo thống kê, phân loại dữ liệu theo thuật toán máy học,…
Hy vọng bài học này đã giúp các em hiểu rõ hơn về Dạng 1: Phân loại dữ liệu - Chủ đề 11 Ôn hè Toán 6. Chúc các em học tập tốt!
